Wyzwania branży pomocy społecznej i ochrony zdrowia. Eksperci o przyszłości sektorów

Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości zaprasza na spotkanie online w ramach „Branżowych czwartków”, dotyczące prezentacji wyników pierwszej edycji badań Branżowego Bilansu Kapitału Ludzkiego dla sektora ochrony zdrowia i pomocy społecznej. Wydarzenie odbędzie się 12 maja o godz. 10:00. Poruszony zostanie m.in. temat nowych stanowisk, roli edukacji formalnej i pracodawców w rozwoju kompetencji pracowników oraz trendów i wyzwań, które będą wpływać na funkcjonowanie branży.

W badaniu dotyczącym sektora opieki zdrowotnej i pomocy społecznej uczestniczyli eksperci, w tym przedstawiciele świata nauki, środowisk edukacyjnych, organizacji branżowych, pracodawcy, ich pracownicy, jak również przedstawiciele Rady Sektorowej ds. Kompetencji. Celem badania było zwiększenie wiedzy o potrzebach kwalifikacyjno-zawodowych w branży obecnie i w przyszłości.

Zdaniem ekspertów, biorących udział w badaniu system opieki zdrowotnej, jest niedostatecznie ukierunkowany na zaspokajanie potrzeb zdrowotnych pacjentów i nie dość dobrze promuje osiąganie efektów leczniczych. Wynikają z tego dwa zasadnicze kierunki zmian. Pierwszy z nich to postulowane w trakcie badań wprowadzenie odpłatności przez NFZ za wyniki leczenia, osiągane przez podmioty lecznicze, nie zaś za liczbę udzielonych świadczeń. Ma to być mechanizm promujący podnoszenie jakości świadczeń i wpływający na zwiększenie efektywności wykorzystania środków w systemie. Drugim kierunkiem, wskazywanym przez ekspertów, jest dalszy rozwój i upowszechnienie opieki koordynowanej, czyli takich modeli opieki, w których praca wielu specjalistów i placówek jest skoordynowana, a opieka nad pacjentem przewlekle chorym ciągła.

Innym istotnym problemem sektora opieki zdrowotnej jest jego silne skoncentrowanie na medycynie naprawczej, a zbyt niskie na profilaktyce. Dlatego też rekomendowany jest rozwój usług o charakterze profilaktycznym, także na poziomie poszczególnych placówek. To szczególnie istotne z uwagi na trend zwiększającego się udziału osób starszych w społeczeństwie.

Istotną bolączką sektora jest także wyraźny niedobór kadr medycznych. Polska jest jednym z krajów UE, który ma najniższe wskaźniki lekarzy i pielęgniarek przypadających na 1 tysiąc mieszkańców. Równocześnie przeprowadzone badanie pokazuje, że stan zatrudnienia w sektorze można określić jako stabilny. Niewielka część pracodawców przewiduje wzrost zatrudnienia (12% placówek w ciągu roku, 15% w ciągu pięciu lat), głównie lekarzy i pielęgniarek – to stanowiska. które są jednocześnie najtrudniejszymi do obsadzenia. Znacznie mniej problemów sprawia zatrudnienie innej kadry medycznej: fizjoterapeutów, położnych, ratowników medycznych.

Jedną z możliwych odpowiedzi na braki kadrowe jest przekazanie uprawnień do wykonywania części prostszych zadań – dotychczas przypisanych lekarzom oraz pielęgniarkom – innym zawodom medycznym, a także zwiększenie limitu kształcenia na kierunkach medycznych. W Polsce wdrożono już kilka takich rozwiązań. Można do nich zaliczyć wprowadzenie zawodu ratownika medycznego oraz opiekuna medycznego, a także poszerzenie kompetencji pielęgniarek i fizjoterapeutów[footnoteRef:1]. Postulowane są dalsze kroki, w tym poszerzenie uprawnień opiekunów medycznych, a także wprowadzenie zawodu asystenta lekarza w różnych specjalizacjach. Cieszy fakt, że w listopadzie 2021, już po zakończeniu badań terenowych, przyjęto rozporządzenie wprowadzające chirurgiczną asystę lekarza. [1: Pielęgniarkom i położnym przyznano prawo do ordynowania leków i wystawiania recept oraz udzielania niektórych świadczeń diagnostycznych i leczniczych. Fizjoterapeutom umożliwiono realizację samodzielnych wizyt fizjoterapeutycznych.]

Jak bardzo potrzebne to zawody, niech świadczy fakt, że stanowisko pracy asystenta lekarza, pomimo braku regulacji prawnych, w 2021 r. miało już ponad 1/3 placówek (w tym około ¾ szpitali), a opiekunów medycznych 23% wszystkich placówek medycznych.

Pozytywnym aspektem w odniesieniu do przyszłych kadr sektora jest dobra ocena przygotowania absolwentów jak i nowych pracowników. Według 70% pracodawców młodzi ludzie opuszczający szkoły i uczelnie medyczne, mają wystarczające umiejętności, potrzebne do pracy w placówkach medycznych. Podobnie, większość pracodawców jest zadowolona z przygotowania nowoprzyjętych pracowników – 65% z nich uważa, że są oni najczęściej w pełni przygotowani do pracy lub też wymagają tylko niewielkiego przeszkolenia.

Zdaniem ekspertów, którzy wzięli udział w badaniach, zmienia się profil klienta, któremu udzielane jest wsparcie – rośnie znaczenie klientów potrzebujących świadczeń z pomocy społecznej ze względu na stan zdrowia, niepełnosprawność, związaną często z wiekiem, maleje natomiast znaczenie ubóstwa czy bezrobocia jako przyczyn przyznania wsparcia.

Zmiana profilu klienta usług oferowanych przez branżę, jak również zmiany demograficzne i społeczne powodują potrzebę redefinicji sposobu działania branży. W tym kontekście warto wsłuchać się w głos ekspertów, którzy wskazują, że deinstytucjonalizacja pomocy społecznej może być właściwą odpowiedzią branży na wyzwania przyszłości. Jej koncepcja zakłada przechodzenie od opieki o charakterze instytucjonalnym do opieki świadczonej w środowisku rodzinnym i społeczności lokalnej. 

Szczegółowe wnioski z raportu zostaną przedstawione na webinarze z cyklu "Branżowy Bilans Kapitału Ludzkiego", który odbędzie się 12 maja 2022 r. o godz. 10:00.