Prace badawczo-rozwojowe w IT – jak je prowadzić?

Prace badawczo-rozwojowe na ogół są kojarzone wyłącznie z laboratoriami, odkrywaniem przełomowych technologii z wykorzystaniem zaawansowanej aparatury naukowej. Takie postrzeganie sprawia, że w rzeczywistości sami przedsiębiorcy często nie są świadomi tego, że procesy technologiczne, które prowadzą we własnych firmach, mają potencjał badawczy. Problem ten dotyczy każdej branży, również IT.

Aby stwierdzić, czy określone działania z obszaru IT są pracami B+R, należy sięgnąć do definicji OECD zawartej w podręczniku „Frascati”[footnoteRef:1], który jest ogólnoświatowym standardem w zakresie prac badawczych. Wedle tej publikacji za działalność B+R można uznać projekty informatyczne w zakresie tworzenia nowych systemów operacyjnych, opracowania zupełnie nowego języka oprogramowania, projektowanie i wdrażanie nowych wyszukiwarek opartych na oryginalnych technologiach, a także rozwój aplikacji oraz znaczące ulepszenia istniejących już systemów operacyjnych i programów aplikacyjnych. [1: https://read.oecd-ilibrary.org/science-and-technology/podrecznik-frascati-2015_9788388718977-pl#page58]

Ponadto działania IT mogą zostać zakwalifikowane jako prace B+R pod warunkiem dokonania postępu naukowego lub technicznego. Przedmiot prac musi mieć charakter poznawczy oraz eksperymentalny, a także możliwy do zastosowania w przyszłej praktyce. Działalność badawczo-rozwojową wyróżnia twórczość, niepewność co do ostatecznego efektu prac oraz systematyczność. To oznacza, że działania prowadzone są na podstawie ustalonego planu, w którym konsekwentnie realizowane są kolejne zadania zmierzające do opracowania konkretnego rozwiązania.

Należy podkreślić, że w kontekście branży IT definicja prac B+R jest bardzo wyśrubowana. Do działalności B+R nie zaliczają się m.in. prace polegające na rozwiązywaniu problemów, które nie zostały zidentyfikowane podczas fazy produkcji (np. eliminacja błędów zgłaszanych przez użytkowników oprogramowania). Wymogów B+R nie spełniają też wszelkie zmiany programów zapewniających komunikację z zewnętrznymi systemami wykorzystywanymi przez klientów, tworzenie aplikacji biznesowych i systemów informatycznych na podstawie znanych metod i istniejących narzędzi informatycznych. Również takie działania, jak używanie standardowych metod kodowania, weryfikacji bezpieczeństwa i testowania integralności danych, a także dodawanie funkcjonalności dla użytkownika w programach użytkowych nie mieszczą się w obrębie definicji prac B+R w sektorze IT.

Podsumowując, czynności, które nie wiążą się z rozwojem technicznym lub naukowym i nie prowadzą do wzbogacenia wiedzy związanej z tworzeniem oprogramowania, nie można uznać za badawczo-rozwojowe.

Czy wyznaczenie jasnej granicy pomiędzy działaniami rutynowymi a badawczymi w IT jest w ogóle potrzebne? W codziennej pracy – nie. Natomiast jeśli przedsiębiorca chce skorzystać z dofinansowania zewnętrznego (np. dotacji unijnych na działalność B+R) lub ulgi dodatkowej na działalność badawczą, wtedy wyraźne rozróżnienie tych dwóch sfer jest nieodzowne.

Odpowiednia identyfikacja prac B+R w działaniach IT otwiera przed przedsiębiorcami nowe możliwości pozyskania dofinansowania unijnego. W procesie tym najważniejsze jest zatem to, by skutecznie odróżnić badania przemysłowe i prace rozwojowe od regularnych, rutynowych działań, które nie wykazują znamion innowacyjności. Należy jeszcze raz podkreślić, że działania, które nie niosą ze sobą postępu technicznego lub naukowego i nie przyczyniają się do zwiększenia wiedzy związanej z tworzeniem oprogramowania, nie mają charakteru badawczo-rozwojowego.

– Sektor IT w ostatnich latach to główne wsparcie dla prowadzenia prac badawczych. Niemal każda branża czy wdrożenie w mniejszym lub większym stopniu powiązane są z zaawansowanym narzędziem informatycznym. Aktualnie obserwujemy znaczący rozwój metod sztucznej inteligencji (SI) i uczenia maszynowego (ML). Przełomem, który pokazał możliwości tych rozwiązań, był w ostatnim czasie ChatGPT – wskazuje Maciej Szymkowski, główny specjalista – programista, projektant i data scientist Grupy Badawczej Łukasiewicz.

Łukasiewicz – Poznański Instytut Technologiczny zajmuje się zróżnicowanymi problemami, w których wykorzystywane i wdrażane są SI oraz ML. Przykładowo w ostatnim czasie opracowano projekt autonomicznego robota (Polski Robot), który, poruszając się po polu, jest w stanie dokonać rozróżnienia upraw od chwastów i stworzyć mapy plonów i zachwaszczenia na podstawie ciągle rozwijanych algorytmów. O tym, jakie są możliwości tego robota i jak wpływają na pracę rolnika, opowiada Łukasz Łowiński, kierownik Działu Wsparcia Pozyskania Projektów: – Na bazie takich map autonomiczne roboty potrafią same opiekować się roślinami i dbać o ich poprawny rozwój oraz skutecznie zwalczać choroby i chwasty przy wykorzystaniu jak najmniejszej ilości środków chemicznych. To duże ułatwienie pracy rolnika. Staramy się, aby nasze rozwiązania były proste w obsłudze, jednak w tle działania takiego systemu kryją się algorytmy sztucznej inteligencji, złożone bazy danych, nowoczesna infrastruktura obliczeniowo-chmurowa i komunikacyjna, a nawet zupełnie nowe metasystemy operacyjne (jak ICOS), usprawniające funkcjonowanie wielu urządzeń w kontinuum współdziałania systemu.

Produktoskop to jeden z projektów typowo badawczych realizowany przez Sieć Badawczą Łukasiewicz – Poznański Instytut Technologiczny we współpracy z Politechniką Poznańską i innowatorami. Jego celem jest systemowe i informatyczne zebranie informacji od konsumentów w zakresie produktów, w stosunku do których istnieją wątpliwości jakościowe.

Od wielu lat często poruszany jest problem występowania różnic w jakości takich samych towarów w zależności od rynku, na który są dostarczane. Zdarza się, że w Polsce produkty sprzedawane w identycznym lub podobnym opakowaniu mają inny skład lub cechy w porównaniu do tych samych towarów zbywanych w innych krajach. W ramach projektu Produktoskop zostanie stworzona tzw. aplikacja soft forensics, z której pozyskane informacje będą podstawą do przeprowadzenia badań laboratoryjnych, w tym testów dual quality (podwójna jakość) wskazanych produktów. Warto podkreślić, że w tym rozwiązaniu występuje wiele algorytmów sztucznej inteligencji weryfikujących bardzo duże zbiory danych komentarzy użytkowników, które tworzą, kupując produkty przez internet.

Produktoskop ma pomóc krajowym organom egzekwowania prawa w powstrzymaniu wprowadzającego w błąd marketingu towarów o różnym składzie lub właściwościach, przedstawianych jako identyczne.

Istotą każdego projektu badawczo-rozwojowego są nowe pomysły, które wzbogacają aktualny stan wiedzy na dany temat. – Innowacje w IT zawsze powstają jako odpowiedź na określone potrzeby pochodzące z różnych branż. Obecnie w każdej dziedzinie życia można znaleźć pomysł na usprawnienie z wykorzystaniem technik cyfrowych. Temat trzeba rozpatrywać na różnych płaszczyznach, nie trzeba być Einsteinem, by wprowadzać innowacje – mówi Maciej Niemir, kierownik Grupy Badawczej Informatyki Sieci Badawczej Łukasiewicz.

Programy wsparcia unijnego w nowej perspektywie finansowej w dużej mierze ukierunkowane są na przedsięwzięcia innowacyjne. Znaczna pula środków z aktualnych naborów prowadzonych przez PARP jest przeznaczana właśnie na działalność B+R – to zachęca do poszukiwania w działalności wyzwań badawczych. W związku z tym warto skorzystać z okazji i sięgnąć po dostępne wsparcie.

Obecnie można składać wnioski do drugiego naboru w konkursie Ścieżka SMART. O unijne środki w ramach Funduszy Europejskich dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) mogą ubiegać się firmy, które chcą wdrażać innowacje, nowe produkty i technologie. Wniosek o dofinansowanie obowiązkowo musi obejmować co najmniej jeden z dwóch modułów: moduł B+R lub moduł wdrożenie innowacji. Tylko w tym naborze budżet konkursu wynosi 890 mln zł. Wnioski można składać do 30 października br.

Z kolei przedsiębiorcy zainteresowani uwzględnieniem w swojej działalności osób ze szczególnymi potrzebami mogą wziąć w konkursie Dostępność w Ścieżce SMART. Wniosek o dofinansowanie również musi obejmować moduł B+R lub moduł wdrożenie innowacji. Przedmiotem każdego z modułów realizowanych w ramach projektu musi być zniesienie co najmniej jednej lub więcej barier występujących np. w przestrzeni fizycznej, rzeczywistości cyfrowej, systemach informacyjno-komunikacyjnych, produktach czy usługach. Budżet to 220 mln zł. Pozytywną ocenę mogą uzyskać produkty innowacyjne co najmniej na skalę krajową. Przyjmowanie wniosków trwa do 30 października br.

Już 2 sierpnia rozpocznie się nabór do nowego konkursu w ramach programu Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej – Automatyzacja i robotyzacja w MŚP. Celem jest wsparcie mikro, małych i średnich przedsiębiorstw w procesie przejścia w kierunku Przemysłu 4.0 poprzez automatyzację i robotyzację procesów. Maksymalne dofinansowanie projektu to 3 mln zł. Środki można przeznaczyć na audyt technologiczny oraz opracowanie mapy drogowej transformacji przedsiębiorstwa w stronę Przemysłu 4.0, zakup automatów, robotów oraz innych maszyn i urządzeń, a także oprogramowania. Wnioski będzie można składać do 25 października br.