Przyszłość branży gospodarki wodno-ściekowej i rekultywacji w świetle II edycja badań Branżowego Bilansu Kapitału Ludzkiego II

– Gospodarka wodno-ściekowa to niezwykle istotna gałąź naszej gospodarki, odpowiada ona za zarządzanie cennymi zasobami wodnymi, których w Polsce mamy niestety coraz mniej. Musimy o nie dbać i odpowiednio nimi dysponować, co m.in. umożliwiają wykwalifikowani pracownicy. Z tego względu w PARP realizujemy już II edycję badania, która kompleksowo analizuje sytuację kadrową w branży oraz stara się jak najtrafniej przewidzieć przyszłość sektora. Takie dane pozwalają lepiej zarządzać zmianą, która czeka pracodawców – mówi Adriana Skorupska, koordynator projektu BBKL II w PARP.

Podczas spotkania branżowego poruszone zostaną m.in. wątki dotyczące:

· zapotrzebowania na pracowników i kompetencje w sektorze,

· zatrudnienia cudzoziemców,

· przygotowania kadr na zmieniającą się rzeczywistość,

· trendów technologicznych, biznesowych i czynników wpływających na przyszłość branży,

· najbardziej prawdopodobnych scenariuszy rozwoju branży.

Więcej informacji o spotkaniu znajduje się na stronie PARP.

W gospodarce wodno-ściekowej i rekultywacji coraz wyraźniej zarysowują się dwa trendy rozwoju – technologiczny i biznesowy. Trend technologiczny został podzielony na trzy obszary.

Pierwszy obszar to rozwój nowatorskich metod i materiałów do uzdatniania i dystrybucji wody do celów konsumpcyjnych i gospodarczych. Obecne i wprowadzane systemy informatyczne umożliwiają lepszą kontrolę i monitorowanie jakości wody, w tym identyfikację mikrozanieczyszczeń. Kolejny obszar skupia się na efektywnym oczyszczaniu ścieków i odzysku z nich energii i surowców, a ostatni koncentruje się na rekultywacji zdegradowanych gruntów i zanieczyszczonych wód.

Warto pamiętać także o trendach biznesowych. Pokazują one, że branża stoi przed nowymi wyzwaniami i zmianami. Rosnąca interdyscyplinarność i złożoność procesów technologicznych wymagają współpracy między różnymi podmiotami. Firmy z sektora GWŚiR coraz śmielej wykraczają poza swój core business, rozszerzając działalność na sektor odnawialnych źródeł energii (OZE). Także koncentracja w ramach klastrów staje się popularna, umożliwiając efektywne współdziałanie i synergiczne efekty. Jednocześnie obserwujemy fragmentaryzację branży, gdzie firmy specjalizują się w konkretnych ogniwach łańcucha wartości, a zmiany legislacyjne związane z gospodarką obiegu zamkniętego (GOZ) tworzą nowe nisze rynkowe, na których przedsiębiorstwa mogą się skoncentrować.

Analizując sytuację w branży GWŚiR warto zwrócić uwagę na kilka czynników silnie oddziałujących na ten obszar. Niewątpliwie istotnym czynnikiem jest niestabilność sytuacji gospodarczej wynikająca z wojny na Ukrainie, a przekładająca się na ciągłą niepewność i zmienność. Nieustannie wzrastają koszty utrzymania i konieczność modernizacji infrastruktury, a także nakłady wynikające z konieczności wdrażania rozwiązań chroniących procesy i systemy (szczególnie ważne w kontekście cyberataków).

W raporcie znajdziemy jeszcze kilka czynników oddziałujących na branżę jak: brak regulacji dla Wielkoobszarowych Terenów Zdegradowanych (WTZ) czy niskie zainteresowanie młodzieży kształceniem się w zawodach istotnych dla GWŚiR, a w następstwie pracą w branży.

Autorzy raportu przygotowali scenariusze rozwoju branży w oparciu o dwa aspekty: poziom stosowania nowych technologii i zasobooszczędności oraz adaptacyjności przedsiębiorstw do zmian, a także poziom integracji usług/produktów, kompleksowości rozwiązań i współdziałania firm.

Zestawienie tych zestawów zjawisk pozwoliło na wyłonienie czterech hipotetycznych scenariuszy przyszłości branży GWŚiR w Polsce: „Nowy złoty wiek” (najbardziej pożądany scenariusz), „Kooperatywa na rzecz zrównoważonego rozwoju i lepszej adaptacyjności”, „Technologicznie zaawansowane enklawy” i „Czas inercji” (najmniej korzystny scenariusz).

Warto zapoznać się ze szczegółowymi charakterystykami scenariuszy, które wskazują m.in. na to, w jaki sposób będą działy przedsiębiorstwa, jakiego rodzaju kompetencje będą miały szczególne znaczenie oraz jakie warunki muszą być spełnione, żeby dany scenariusz się ziścił.

Według danych z raportu PARP, w branży gospodarki wodno-ściekowej i rekultywacji wciąż występują trudności rekrutacyjne związane z poszukiwaniem pracowników, aczkolwiek obecnie aspekt ten jest znacznie rzadziej wskazywany przez przedsiębiorców niż w poprzedniej edycji (34% vs.49% w 2021 r.). Głównymi przeszkodami były: małe zainteresowanie ofertą pracy (70%) oraz fakt, że kandydatom spełniającym oczekiwania nie odpowiadały warunki zatrudnienia (42%). Najczęściej poszukiwanymi pracownikami byli: monter sieci wod-kan (40%), elektryk (31%), pracownik fizyczny (30%) czy projektant/architekt (22%).

Luka częściowo wypełniana jest dzięki obcokrajowcom. Co dziesiąta firma z branży GWŚiR zatrudnia osoby zza granicy, z czego aż 85% osób pochodzących z Ukrainy. Najczęściej zajmują oni stanowiska montera sieci wod-kan (35%), elektryka (35%), operatora ujęć i stacji uzdatniania wody (13%) czy automatyka (13%).

Patrząc na kwestię oceny umiejętności pracowników, 71% pracodawców uważa, że są one zadowalające i nie wymagają szkolenia (wzrost z 53% w 2021 r.). Podobnie myślą oni sami – aż 82% badanych pracowników z branży twierdzi, że nie potrzebuje dodatkowych szkoleń do wykonywania swoich obowiązków. Co więcej, 88% pracowników deklaruje, że zazwyczaj wykonuje zadania odpowiadające poziomowi swoich umiejętności.

Badani pracownicy branży GWŚiR są zadowoleni ze swojego miejsca pracy i nie chcą go zmieniać. Najlepiej oceniają oni bezpieczeństwo zatrudnienia i relacje ze współpracownikami (92% wskazań), a relatywnie najgorzej możliwości awansu (67%). Ponad 90% badanych pracowników deklaruje chęć pozostania w aktualnym miejscu pracy przez kolejne 12 miesięcy. Decyduje o tym m.in. dobra atmosfera w miejscu pracy, poczucie bezpieczeństwa (po 93%), kompetentność współpracowników, sens wykonywanej pracy, wykorzystywanie swojej wiedzy i umiejętności, a także dostęp do odpowiednich narzędzi i sprzętu do wykonywania pracy (po 92%).