Rewolucja w dostępności: jak nowe regulacje zmienią oblicze branż od 2025 roku

Zadaniem, które stoi przed światem, jest zagwarantowanie równych szans dla wszystkich jego obywateli, niezależnie od ich osobistych potrzeb i ograniczeń. U podstaw tego dążenia leży koncepcja dostępności – idei, która zyskuje na znaczeniu zarówno w przestrzeni publicznej, jak i w sektorze prywatnym. Prawo do dostępności nie jest już tylko wymogiem dla instytucji publicznych. Dzięki Europejskiemu Aktowi o Dostępności (EAA) od czerwca 2025 roku obejmie ono także szeroki wachlarz przedsiębiorstw z różnych branż – od technologii komputerowych, przez e-commerce, po sektor bankowy i transport pasażerski. Ta zmiana pokazuje, jak integralną częścią naszej codzienności stała się dostępność.

Według brytyjskiego badania „Click Away Pound”, badającego doświadczenia osób z niepełnosprawnościami w e-handlu, aż 71% osób z niepełnosprawnościami, które spotkały się z trudno dostępną stroną internetową, opuściły ją w poszukiwaniu strony bardziej przyjaznej. 82% badanych potwierdziło swą gotowość wydawania znacznie większych pieniędzy na stronach e-sklepów, które są dostępne. To oznacza, że firmy, które dostosują swoją ofertę do tej szerokiej rzeszy klientów, mogą wiele zyskać.

Przedsiębiorcy i usługodawcy stopniowo dostrzegają korzyści biznesowe związane z kierowaniem usług przeznaczonych dla seniorów – grupy konsumentów, która będzie systematycznie wzrastała. Podobnie sytuacja wygląda w przypadku osób z niepełnosprawnościami, dla których usunięcie barier warunkuje możliwość samodzielnego, bezpiecznego korzystania z towarów i usług. Miernikiem konkurencyjności stanie się wkrótce dostępność dla klientów o różnych potrzebach i możliwościach, a warunek uniwersalnego zaprojektowania, czyli takiego projektowania produktów, by mogły być używane przez wszystkich ludzi w szerokim zakresie.

W Polsce kompleksowe podejście do kwestii dostępności stanowi Program Dostępność Plus. Jego celem jest nie tylko dostosowanie przestrzeni publicznej i usług do potrzeb osób z ograniczeniami, lecz także stworzenie społeczeństwa otwartego na różnorodność.

W ramach Programu przewidziano imponującą kwotę około 23 mld złotych na inwestycje zaplanowane na lata 2018–2025. Finansowanie tych działań pochodzi z różnorodnych źródeł, w tym z Funduszy Europejskich, budżetu państwa, środków lokalnych samorządów oraz Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON). Według danych Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, Program Dostępność Plus przyniósł już znaczące zmiany: zmodernizowano ponad 70 dworców kolejowych, a także zakończono prace nad 650 peronami kolejowymi dostosowanymi do potrzeb osób z ograniczoną mobilnością. Ponadto zakupiono blisko 1000 pojazdów komunikacji miejskiej – autobusy, tramwaje i wagony kolejowe, które spełniają wymogi dostępności. Wprowadzono także usługi transportu door-to-door w ponad 170 gminach.

Partnerstwo na rzecz dostępności to inicjatywa towarzysząca programowi Dostępność Plus. Przystępują do niej podmioty, które już opracowały jakąś usługę lub produkt, które służą osobom ze szczególnymi potrzebami. Mogą to być przedsiębiorcy, którzy mają systemy automatycznego otwierania drzwi i dostępu, producenci świecących w nocy fluorescencyjnych oznaczeń, służących osobom niedowidzącym.

– Aktywnie uczestniczymy w realizacji działań na rzecz zapewnienia dostępności, dążąc do stworzenia otwartego środowiska, gdzie każdy, niezależnie od indywidualnych potrzeb czy ograniczeń, ma równe szanse i możliwość pełnego uczestnictwa w życiu społecznym oraz korzystania z nowoczesnych technologii – podkreśla Bogdan Kościuch, dyrektor Departamentu Rozwoju Kadr w Przedsiębiorstwach w Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości – Aktualnie znajdujemy się w fazie organizacji kolejnych naborów, mających na celu wspieranie przedsiębiorców w dziedzinie uniwersalnego projektowania oraz dostosowywania produktów i usług do wymogów dostępności. Na realizację tych inicjatyw PARP przeznaczy 80 mln zł – dodaje Bogdan Kościuch.

Jednym z konkursów realizowanych w ramach Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS) będzie trzecia edycja inicjatywy pn. „Dostępność szansą na rozwój”. Jej głównym celem jest zwiększenie świadomości przedsiębiorców na temat korzyści biznesowych wynikających z zastosowania zasad dostępności, w tym uniwersalnego projektowania, a także zapoznanie ich z wymaganiami Dyrektywy 2019/882. Konkurs adresowany jest do przedsiębiorstw o różnej skali działalności, obejmuje mikro, małe, średnie i duże firmy. W ramach konkursu zostaną przewidziane szkolenia ogólne, specjalistyczne, fakultatywne czy doradztwo.

Oczywiście mowa o postępowaniu zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady UE 2019/882 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług. Jakie zapisy znalazły się w tym dokumencie i dlaczego są one tak istotne?

Dyrektywa wprowadziła wspólną unijną definicję wymogów w zakresie dostępności oraz ramy ich wdrażania dla niektórych produktów i usług na rynku wewnętrznym w całej Unii Europejskiej. To oznacza, że niespójne dotąd podejście różnych krajów UE do kwestii dostępności oraz rozbieżne regulacje prawne zostają ujednolicone, tak by można było skutecznie realizować zasadniczy cel – eliminowanie barier w swobodnym przepływie usług i produktów.

PARP jest świadoma znaczenia tego dokumentu dla wszystkich obywateli, dlatego kolejna inicjatywa w ramach Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS) jest skierowana w stronę skutecznego wdrożenia Dyrektywy 2019/882. Planowane szkolenia i doradztwo, bezpośrednio związane z konkursem, będą miały za zadanie dostarczyć przedsiębiorcom fundamentalną wiedzę, która umożliwi dostosowanie ofert do różnorodnych oczekiwań.

Konkurs będzie otwarty zarówno dla firm z sektora MŚP, jak i dużych, dając im szansę nie tylko na rozwinięcie swojej działalności, lecz także na aktywne uczestnictwo w budowaniu bardziej dostępnej i przyjaznej przyszłości dla wszystkich. Planowany termin ogłoszenia konkursu to II kwartał 2024 r. Kwota alokacji to ponad 85 mln zł.

W świetle powyższych informacji dyrektywa skupiająca się na eliminacji i zapobieganiu powstawania barier wydaje się niezbędnym krokiem w kierunku tworzenia bardziej dostępnego społeczeństwa. Współczesne wyzwania związane z cyfryzacją wymagają zintegrowanego podejścia do idei dostępności we wszystkich obszarach życia publicznego. Rozwój technologii informatyczno-komunikacyjnych od 2025 roku postawi przed przedsiębiorcami wyzwanie dostarczenia produktów i usług, które będą dostępne dla wszystkich, niezależnie od umiejętności cyfrowych czy występujących niepełnosprawności. Ochrona praw osób starszych i z niepełnosprawnościami w erze cyfryzacji staje się priorytetem.